Na podstawie wzorowej współpracy z Wydawnictwem NULL & FULL, której wynikiem jest zaprojektowana przez nas książka Agaty Mleczko pt. Podróżując, chciałbym przybliżyć, jak wygląda cały nasz proces pracy nad książką od chwili otrzymania zlecenia do ukazania się tytułu na rynku.
1. Spotkanie
Pracę nad książką zaczynamy zwykle od rozmowy z autorem, wydawcą czy też redaktorem prowadzącym tytuł. W zależności oczywiście od tego, kto jest zleceniodawcą i kto będzie odpowiedzialny za ostateczny kształt publikacji po stronie klienta. Czasami są to wszystkie te osoby, szczególnie gdy autor wydaje książkę za pośrednictwem wydawnictwa. W takim wypadku to wydawca bierze na siebie ciężar finansowania i promocji, dlatego do niego należy decydujący głos.
Podczas takiej rozmowy dowiadujemy się: co to za rodzaj książki, o czym jest, do kogo jest skierowana, jakie wartości niesie treść, jakie elementy się na nią składają (ilustracje, fotografie, wykresy itp.). Ustalamy też sposób kontaktu, finansowania (własne, sponsoring, crowdfunding, współfinansowanie ze środków Agencji Wydawniczej AD FONTES), zakres obowiązków obu stron, harmonogram następnych działań, czasami wstępne parametry techniczne, patronaty. Spotkanie to spełnia funkcję briefa – im więcej uda nam się uzyskać informacji na tym etapie, tym szybciej i pewniej możemy przejść do dalszych działań.
W opisywanym przypadku autorka – Agata Mleczko – doktor nauk humanistycznych, ekspert procesów tożsamości i współczesnych migracji, jest również wydawcą. Razem z mężem Andrzejem założyli Wydawnictwo FULL & NULL. Podróżnicy od lat odwiedzają różne zakątki świata zgodnie z ideą slow travel – nigdzie się nie spiesząc, kontemplując teraźniejszość podczas świadomego, głębokiego wsiąkania w każde miejsce, w jakim się znajdują. Książka, jaką zamierzali wydać to zapis ich podróży dookoła świata przez cztery kontynenty.
Podczas spotkania sprecyzowaliśmy najważniejsze wartości książki, m.in.: idea świadomego i uważnego podróżowania, cykliczność – życie to podróż, podróż to życie, odkrywanie siebie poprzez wędrówkę, poznawanie miejsc poprzez zamieszkujących je ludzi, ich kulturę oraz sprawy codzienne, a także powrót do domu – jako najistotniejszy element podróży. Ustaliliśmy także, że wszystkie rozdziały będą zaczynać się ilustracjami, które wykona zaprzyjaźniona z Wydawnictwem FULL & NULL poznańska artystka Natalia Rozmus, że projekt graficzny powinien cechować się minimalizmem, a także, że książka będzie finansowana ze środków własnych wydawnictwa.
2. Wycena i umowa
Na wycenę książki ma wpływ wiele zmiennych. Rzetelny kosztorys możemy przedstawić, znając je wszystkie. Najważniejsze z nich to: objętość tekstu, która przekłada się na ilość stron i związany z tym koszt druku, stopień skomplikowania treści (tabele, wykresy, mnogość stylów akapitowych) mający wpływ na czas pracy grafika, materiał ilustracyjny (konieczność zorganizowania sesji zdjęciowej, zakupu zdjęć z bazy fotografii lub zatrudnienie ilustratora potrafi znacząco zwiększyć koszty książki), rodzaj oprawy i papieru, nakład (im większy nakład, tym mniejszy koszt jednego egzemplarza), technika druku (druk cyfrowy jest droższy, za to umożliwia wydruk nawet jednej sztuki).
Na tym etapie więc podajemy zwykle wstępną wycenę w oparciu o przyjęte parametry. Te jednak mogą ulec zmianie później, bo np. klient zdecyduje się zmienić oprawę na twardą lub użyć papieru ozdobnego na okładkę. W przypadku bardziej kosztownych i długotrwałych produkcji zwykle pobieramy zaliczkę lub opłatę w regularnych transzach na pokrycie bieżących kosztów, np. opłacenie pracy ilustratora. Umowę sporządzamy oczywiście w momencie ustalenia wszystkich szczegółów więc nie koniecznie na tym etapie współpracy. Osobną wycenę i umowę sporządzamy na usługi dodatkowe związane z dystrybucją czy promocją książki.
W związku z tym, że szybko nabraliśmy do siebie zaufania, kwestie związane z wyceną i umową w przypadku książki Podróżując nie były najistotniejsze. Oczywiście wszystko odbyło się jak należy, lecz bardziej skupialiśmy się na samej publikacji, niż na formalnościach.
3. Dogłębne poznanie treści książki
Nie wyobrażam sobie podjęcia prac projektowych, szczególnie nad okładką, bez przeczytania książki. Oczywiście, gdy jest to słownik, to nie czytam wnikliwie każdego hasła, robię to jedynie wyrywkowo, żeby chociażby ustalić, czy potraktowane są one bardzo naukowo, czy może mają luźniejszy, subiektywny charakter. Zdarza się także, że książka, nad którą pracuję, ukaże się jako kolejna w serii z ustaloną już szatą graficzną. W takim przypadku zwykle wystarczą informacje od autora czy redaktora. Niemniej jednak dużą wagę przywiązuję do szczegółowego poznania treści.
Tak było również w przypadku książki Podróżując. Podczas czytania wynotowywałem sobie cytaty potwierdzające wcześniej ustalone wartości, a także wszystkie te rzeczy, które mogą być pomocne na etapie projektowania. Na liście znalazły się więc niebanalne porównania dla zachodzącego i wschodzącego słońca, których autorka, wydawałoby się, ma nieskończony zasób, a które pasowały do wspomnianej cykliczności; przemyślenia autorki dotyczące istoty podróżowania, tożsamości, lokalnego patriotyzmu; wszystkie szpilki wbite w wyścig szczurów, w ogromny przemysł turystyczny, niszczący naturalność miejsc, czy też tropione przez autorkę najmniejsze ślady polskości w najbardziej odległych zakątkach. Oprócz tego rzeczy, które mnie zaskoczyły, zafascynowały lub w jakikolwiek inny sposób zwróciły moją uwagę, np. to, że na wyspie Rarotonga wchodzącej w skład Południowych Wysp Cooka (należących do Nowej Zelandii) świnie karmione są… awokado. Wszystko to po lekturze stanowi bazę inspiracji, z których można będzie czerpać podczas tworzenia okładki.
4. Konfrontacja wizji klienta i projektanta
Po zapoznaniu się z treścią książki, uzbrojony w inspiracje, z pierwszymi pomysłami w głowie, zwykle dążę do skonfrontowania ich z wizją klienta. Często autor czy wydawca mają już swoje wyobrażenie o stylistyce. Nawet gdy jest ono kompletnie różne od mojego, nigdy nie staram się go obalić czy też bezrefleksyjnie dać sobie narzucić. Wszystko poprzedzone jest dyskusją i wymianą argumentów. Dla lepszego zrozumienia się proszę o przykłady rozwiązań graficznych, które według autora czy wydawcy spełniają jego kryteria estetyczne. Sam również prezentuję swoje moodboard’y.
W opisywanym przypadku autorce zależało na minimalizmie. Otrzymałem spory zbiór inspiracji. Każdy przykład opatrzony komentarzem, w którym wyszczególnione były jego plusy i minusy. To pozwoliło mi dogłębnie poznać oczekiwania dotyczące stylistyki i porównać je z moimi koncepcjami. Były zaskakująco zbieżne :-) W obu główną rolę miała grać typografia.
5. Pierwsze szkice
Po takiej konfrontacji staram się jak najszybciej, chociażby szkicowo, zanotować pomysły. Tych pobieżnych szkiców nie przedstawiam klientowi. Wybieram kilka moim zdaniem najciekawszych i prezentuję w bardziej dopracowanej (choć często jeszcze nieostatecznej) formie. Wstępne szkice opatruję komentarzami, aby nic mi nie umknęło.
Kilka pierwszych szkiców okładki do książki Podróżując:
6. Projekt książki – prezentacja
Zwykle przedstawiam kilka propozycji z uzasadniającym je opisem.
Dla tytułu Podróżując przedstawiłem dwie propozycje, przy czym drugą w kilku wariantach. Myślą przewodnią pierwszej koncepcji była wielopoziomowość narracji książki, a także poznawanie poprzez odkrywanie warstwa po warstwie. Projekt zakładał sztancowanie (wycinanie) coraz mniejszych elementów na poszczególnych warstwach książki, zaczynając od obwoluty przez okładkę, skrzydełka po wyklejkę.
Druga propozycja oparta była na typografii. Postanowiliśmy posłużyć się jedynie tytułem. W wersji kolorowej wielopoziomowość została zachowana w strukturach liter, w kolejnej dodana została róża wiatrów w miejscu litery ó.
7. Poprawki i akceptacja
Pracujemy do pełnej akceptacji klienta. Jeśli jednak ilość poprawek i nowych wersji przekracza zdrowy rozsądek, naliczamy wcześniej ustaloną stawkę godzinową.
W omawianym przypadku wspólnie z wydawcą postawiliśmy na koncepcję drugą, o najoszczędniejszej formie. Koncepcja pierwsza jest dużo droższa w produkcji, natomiast róża wiatrów to zbyt dosłowny i prosty symbol nawiązujący do podróżowania. Postanowiliśmy więc posłużyć się jedynie tytułem. Jego ostatnia litera – C wychodzi poza obszar strony, żeby powrócić u góry. Tym drobnym akcentem nawiązujemy do kulistości Ziemi, podróży dookoła globu i powrotu (a wręcz przyciągania do domu – litera C świadomie przypomina magnes), a także do ciekawego zabiegu formalnego zastosowanego przez autorkę, która tak skonstruowała treść książki, że zaraz po skończeniu czytania można płynnie przejść do początku. To wrażenie cykliczności wzmacniamy, prowadząc zmultiplikowany tytuł dookoła całej książki – od zewnętrznych stron okładki, przez skrzydełka, wnętrze okładki po zewnętrzne strony bloku. Font zastosowany na okładce pojawia się również na tytułach rozdziałów i podtytułach. Zarówno na okładce, jak i w środku zastosowany jest dodatkowy kolor – czerwony Pantone.
8. Realizacja – redakcja, skład, łamanie, korekta
Po akceptacji projektu przystępujemy do jego realizacji. Jeśli dotychczas tekst nie został profesjonalnie zredagowany, proponujemy jednego z redaktorów, który zawsze pracuje w ścisłym kontakcie z autorem. Mając gotowy tekst po autoryzacji, sprawnie realizujemy skład, który na życzenie autora może trafić również do wskazanej przez nas korektorki czy nawet konsultanta merytorycznego (szczególnie w przypadku bardziej skomplikowanych tekstów). Po ostatnich poprawkach książka zostaje przygotowana do druku.
W tym przypadku redakcja oraz korekta pozostała po stronie wydawcy.
9. Egzemplarze recenzenckie
Przygotowanie egzemplarzy recenzenckich proponujemy autorom, którzy planują szerszą dystrybucję książki. Wysyła się je przed oficjalną premierą do dziennikarzy, recenzentów, blogerów, aby wzbudzić zainteresowanie tytułem, wygenerować publikację recenzji w prasie, na blogach książkowych lub uzyskać patronaty medialne. Drukowane są one w małych nakładach w wyspecjalizowanych w tym kierunku drukarniach cyfrowych.
Książka Podróżując również została wydrukowana najpierw jako egzemplarz recenzencki w nakładzie kilkudziesięciu sztuk. To jest etap, na którym mogliśmy jeszcze wyłapać ostatnie błędy w tekście czy też sprawdzić pasowanie liter na skrzydełku, wewnętrznej stronie okładki oraz pierwszej stronie bloku książki.
10. Wybór drukarni i negocjacja cen
Kilkunastoletnie doświadczenie w branżach wydawniczej i poligraficznej sprawia, że dokładnie wiemy komu powierzyć druk publikacji w zależności od ustalonych parametrów technicznych. Do innej drukarni wyślemy książkę z oprawą twardą, a do innej z miękką. To samo dotyczy małych i wielkich nakładów czy też standardowych i niestandardowych formatów, czy uszlachetnień. Zbieramy wyceny od kilku drukarń, aby mieć pewność, że cena jest najkorzystniejsza dla klienta, a w dodatku zawsze jeszcze ją negocjujemy. Jako Agencja Wydawnicza, która stale dostarcza zlecenia druku mamy korzystniejsze warunki finansowe. Nikt też nie wmówi nam, że coś jest warte więcej, niż faktycznie jest :-)
Książka Wydawnictwa NULL & FULL została wydrukowana w zaprzyjaźnionej z nami drukarni dziełowej, w której realizowaliśmy już wiele projektów wydawniczych i nigdy się nie zawiedliśmy. Cena, którą uzyskaliśmy była przy tym zdecydowanie korzystniejsza niż cena zaproponowana wydawcy przez inną drukarnię.
11. Nadzór nad drukiem
Na specjalne życzenie klienta możemy dopilnować procesu druku na miejscu w drukarni. Jest to usługa dodatkowo płatna, niemniej jednak pozwala na pełną kontrolę prac i szybką reakcję w przypadku odstępstw kolorystycznych.
W opisywanym przypadku nie było takiej konieczności, ponieważ projekt nie był zbyt skomplikowany, poza tym mieliśmy pełne zaufanie do wybranej drukarni.
12. Dystrybucja, promocja, usługi dodatkowe
Możemy również pomóc w dystrybucji książki. Mamy kontakty z hurtownikami, którzy wprowadzają tytuły do sieci księgarskich oraz sklepów internetowych na terenie całego kraju. We współpracy z wydawcą przygotujemy także plan promocji tytułu, ofertę sponsorską czy wszelkie materiały promocyjne (trailery, zapowiedzi, wywiady z autorem, billboardy, ulotki itp.). Stworzymy e-booki na czytniki elektroniczne, zorganizujemy spotkania autorskie i eventy. Wszystko zależy od potrzeb oraz budżetu klienta.
Dla Wydawnictwa NULL & FULL przygotowaliśmy przy współpracy z drukarnią poniższy film przedstawiający proces druku książki.
Książkę można kupić na stronie wydawnictwa shop.nullnfull.com
do czego gorąco zachęcam.
